Witamina D – to warto wiedzieć

Witaminy są związkami organicznymi, dzięki którym w naszym organizmie mogą w sposób prawidłowy zachodzić reakcje metaboliczne. Nie dostarczają energii jak białka, tłuszcze czy węglowodany, nie wchodzą również w skład tkanek, jednakże ich brak, bądź nadmiar, może powodować wiele zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu.

Witamina D – co to jest?

Witamina D nazywana również witaminą słońca, gdyż jej synteza zachodzi w naszej skórze dzięki promieniowaniu UV. Należy ona do grupy związków organicznych rozpuszczalnych w tłuszczach. Występuje także w składnikach tłuszczowych żywnosci, jak również w tłuszczach. Wchłaniana dzięki żółci, a transportowana jest za pomocą lipoprotein.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach magazynowane są w wątrobie i tkance tłuszczowej. Jednkaże witamina D, jest głównie gromadzona w tkance tłuszczowej i mięśniach szkieletowych. W wątrobie znajdują się jej śladowe ilości. Fakt magazynowania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach wpływa na ich większą toksyczność, ale również dzięki nagromadzeniu człowiek jest w stanie dłużej normalnie funkcjonować, bez dostarczania ich wraz z pożywieniem.

Za pomocą promieniowania ultrafioletowego w naszym organizmie zachodzi przekształceenie cholesterolu w witaminę D. Jest to oczywiście duże uproszczenie tego procesu. 7-dehydrocholesterol jest pochodną cholesterolu. Występuję w warstwie naskórka. Dzięki promieniowaniu UV, następuje przekształcenie w prewitaminę D, a następnie za pomocą energii cieplnej ciała powstaje witamina D3 (cholekalcyferol).

Wraz z krwią, witamina D transportowana jest do watroby, gdzie zostaje przekształocona do formy aktywnej, którą jest 25-hydroksycholekalcyferol. Jej syntetyzowanie do najbardziej aktywnej formy jaką jest dwuhydroksycholekalcyferol, zachodzi w nerkach. Następnie wraz z krwią jest przenoszona do tkanek, nabłonka jelitowego a także kości.

Aby nastąpiła synteza, należy codziennie przebywać min 15 min na słońcu, mając odkryte 18% ciała i nie należy używać kremów z wysokim filtrem.

Witamina D może być również dostarczona z pokarmem. Jednakże z jelita wchłaniane jest 50%-80% witaminy D.

Właściwości witaminy D

Prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej, a także budowa kości to główna rola witaminy D. Prawidłowa ilość, a także prawidłowy proces przemiany witaminy D oznacza niezaburzony proces wchłaniania wapnia i fosforu. 99% wapnia znajduje się w kościach, 1% krąży we krwi. Jeśli jest to koniczne, dzięki witaminie D uwalniany jest wapń z kości, aby wyrównać niedobór we krwi (mniejsze zło).

Coraz wiecej badań wskazuję, iż ma bardzo ważne znaczenie immunologiczne. Leczone są nią również stany depresyjne.  Pełne działanie witaminy D nie jest do końca poznane.

Rola witaminy D jest najlepiej widoczna w momencie jej niedoboru.

Proces wchłaniania i uwalniania wapnia z kości.

Aby proces stworzenia aktywnej formy witaminy D miał miejsce, potrzebny jest parathormon. Jest to hormon produkowany przez przytarczyce. Parathormon działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. W momencie, gdy spada wartość wapnia, następuje wzmożona produkcja parathormonu, co implikuję zwiększoną aktywację witaminy D, dzięki czemu następuje wchłanianie wapnia. Oznacza to, że wapń został pobrany z kości, czyli nastąpiła ich demineralizacja.
W przypadku fosforanów sytuacja wygląda nastepująco: ich zwiększona wartość oznacza zwiększoną produkcję parathormonu, a co za tym idzie, zwiększone wydalenie ich przez nerki.

Występowanie witaminy D

Oprócz syntezy skórnej, witaminę D można dostarczyć organizmowi wraz z pokarmem, jednkaże nie będą to dawki wystarczające. Produkty, w których występuje ta witamina to produkty mleczne, jaja, tłuste ryby (szczególnie w tranie) oraz grzyby. Jednakże, aby uzupełnić pełne dzienne zapotrzebowanie tej witaminy, należałoby zjeść setki gram dzikich ryb, kilkanaście żółtek, kilka kostek masła, czy wypić wiele szklanek mleka.

Czasami produkty są wzbogacane witaminą D. Tak jest w przypadku mleka modyfikowanego dla dzieci. Dzięki temu część dzieci powyżej roku, która pije mleko modyfikowane, ma odpowiedni poziom witaminy D.

Niedobór witaminy D

Na niedobór witaminy D może mieć wpływ wiele czynników. W przypadku np. Polski jest to głównie położenie geograficzne. Pełna możliwość syntezy występuje w okresie letnim, czyli przez ok. 3 mce. Warunkiem jest dobra pogoda. Jak podkreśla prof. Paweł Płudowski wystarcza nam to na miesiąc bądź dwa.

Inną przyczyną niedoboru mogą być zaburzenia w krązeniu jelitowo-wątrobowym i wtedy następuję zwiększone wydalenie witaminy D z kałem.

Zaburzenia w funkcjonowaniu nerek mogą być także przyczyną zakłócającą proces przekształcania witaminy D do formy aktywnej biologicznie.

Skutki niedoboru witaminy D

Najcześciej w przypadku niedoboru witaminy D, która skutkuje zmniejszoną ilością wapnia we krwi, następuję uwalnianie z kości, czyli ich demineralizacja. U dzieci prowadzi to do krzywicy, u dorosłych do zniekształcenia kości. Stają się one bardziej podatne na złamania- osteoporoza, bądź następuje ich zmiękczenie- osteomalacja.

Dodatkowo krzywica u dzieci często oznacza nieodpowiednią mineralizację zębów („odwapnione” zęby są bardzo białe). Mogą wystąpić również drgawki, a także tężyczka.

Inne skutki niedoboru witaminy D dające się zauważyć od strony układu odpornościowego, to większa podatność na infekcje, częstsze choroby górnych dróg oddechowych, częstsze zachorowania na nowotwory złośliwe, głównie jelita grubego, piersi, nerek oraz prostaty, a także częstsze występowanie chorób układu sercowo-naczyniowego.

Ostatnie badania wskazują również korelację pomiedzy deficytem witaminy D, a chorobami autoimmunologicznymi.

Nadmiar witaminy D

Toksyczna dawka witaminy D dla dzieci to dzienne spożycie 250mikrogramów na dobę, dla dorosłych to 1,25mg na dzień. Mogą wystąpić wtedy bóle głowy, wymioty, biegunka, osłabienie, zmęczenie, wielomocz oraz wymioty. Zwiększona ilość tej witaminy może doprowadzić do hiperkalcemi i zwapnienia tkanek miękkich jak naczynia krwionośne, serce, płuca, nerki.

Norma witaminy D i dawkowanie

W związku z faktem, iż większość populacji cierpi na niedobór witaminy D, powstały zalecenia dotyczace suplementacji. Wygląda ona następująco:

Dla osób zdrowych:

ilustracja:

pixabay.com