Witamina C – to warto wiedzieć
Witamina C to inaczej kwas L-askorbinowy – związek rozpuszczalny w wodzie niezwykle ważny dla człowieka.
Witamina C lewoskrętna ?
Już na wstępie warto wspomnieć, że nie ma witaminy C tzw. lewoskrętnej, a symbol „L” oznacza jedynie izomer o konfiguracji względnej L, ale nie jest to skręcalność optyczna. Prościej ujmując: witamina C, która pochodzi z roślin czy suplementów diety zawsze pojawia się w formie kwasu L-askorbinowego lub jego chemicznych pochodnych.
Możemy sobie wyobrazić kwas D-askorbinowy – jednak nie ma on znaczenia biologicznego dla organizmu, nie jest więc witaminą. Otrzymywany jest on sztucznie w laboratoriach i jest wykorzystywany do innych celów. Rozróżnienie witaminy C lewo- i prawoskrętnej w kontekście zdrowia człowieka jest bezcelowe.
Funkcje witaminy C
Witamina C jest bardzo ważnym składnikiem codziennej diety, gdyż bierze udział w bardzo wielu reakcjach biochemicznych w organizmie człowieka. Przede wszystkim jest silnym czynnikiem redukcyjnym, działa antyoksydacyjnie – co jest szczególnie ważne w procesach inaktywacji wolnych rodników, a także ochronie cząsteczek białka, lipidów, węglowodanów, a także kwasów nukleinowych. Mówiąc prościej: witamina C w dużej mierze chroni organizm przed procesami starzenia się, a także nowotworzenia.
Procesy redukcyjne są także ważne przy przyswajaniu żelaza. Stąd uważa się, że warto łączyć produkty bogate w żelazo Fe+3 (a więc pochodzenia roślinnego) z produktami bogatymi w witaminę C. Wówczas uzyskuje się lepiej przyswajalne żelazo Fe+2.
Ponadto witamina C ma niebagatelny wpływ na ochronę organizmu przed szkodliwymi nitrozoaminami.
Również kolagen – ważny składnik tkanki łącznej swoją sprężystość zawdzięcza w dużym stopniu właśnie witaminie C. Dlatego też w kosmetologii bardzo często wykorzystuje się tę witaminę, aby poprawić m.in. napięcie skóry.
Dobre wysycenie organizmu witaminą C to także lepsza odporność, krótszy czas ewentualnej infekcji górnych dróg oddechowych.
Witamina C stosowana jest także w profilaktyce chorób układu krążenia. Ma ona bowiem właściwości uszczelniania śródbłonka naczyń krwionośnych, a także działa antyoksydacyjnie, co ma szczególne znaczenie w miażdżycy.
Występowanie witaminy C
Najwięcej witaminy C znajdziemy w owocach dzikiej róży, czarnej porzeczki, truskawkach, a także w natce pietruszki, czerwonej papryce, w warzywach z rodziny kapustnych. Warto wiedzieć, że witamina C jest bardzo wrażliwa na działanie podwyższonej temperatury i ulega rozpadowi w wyniku długotrwałego gotowania. Dlatego też warto zadbać o to, aby spożywać jak najwięcej produktów w nią bogatych w surowej formie.
Co ciekawe, witamina C pochodząca z naturalnych źródeł, jak i ta syntetyczna wchodząca w skład wielu suplementów to ten sam związek. Oczywiście ze względu na obecność innych, biologicznie czynnych związków w naturalnej żywności warto właśnie ją wybierać. Dzięki temu działanie witaminy C będzie komplementarne, a przez to skuteczniejsze i bezpieczniejsze.
Niedobór witaminy C
Brak witaminy C w organizmie manifestuje się przewlekłym zmęczeniem, brakiem apetytu, a także krwawieniami z dziąseł. Bardzo duże niedobory związane są z występowaniem szkorbutu, który niegdyś był olbrzymimi problemem szczególnie na statkach, gdzie dostęp do świeżej żywności (a także suplementów diety) był bardzo ograniczony lub znikomy.
Dieta uboga w witaminę C to także większe ryzyko zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych, a także pogorszenie parametrów krwi prowadzące nawet do niedokrwistości.
Grupy szczególnie narażone na awitaminozę to osoby, które przez dłuższy czas zmuszone są korzystać z produktów mocno gotowanych (np. w ostrych fazach chorób układu pokarmowego), a także osoby w podeszłym wieku, u których możliwości gryzienia i przeżuwania pokarmów twardszych i surowych są często ograniczone, a apetyty znikomy. W takich przypadkach konieczna jest sztuczne suplementacja diety.
Co ciekawe, organizm człowieka nie ma zdolności magazynowania kwasu L-askorbinowego. Dlatego też tak ważne jest regularne dostarczanie witaminy C wraz z dietą.
Nadmiar witaminy C
Zbyt duże spożycie witaminy C (szczególnie w czystej formie) może powodować dysfunkcje trawienne, a także u osób ze skłonnościami do kamieni nerkowych – powstawanie złogów. Jednak dieta bogata w witaminę C, która pochodzi z produktów naturalnych (ale nie suplementów – nawet tych o naturalnym pochodzeniu) nie powinna stanowić zagrożenia, gdyż witamina ta dość łatwo wydalana jest z moczem.
Normy spożycia kwasu L-askorbinowego
Zalecane dziennie spożycie witaminy C wg IŻŻ to:
- dzieci 1-3 lata: 40mg
- dzieci 4-12 roku życia: 50mg
- chłopcy 13- 18 lat: 75mg
- dziewczęta 13-18 lat: 65mg
- mężczyźni: 90mg
- kobiety: 75mg
- kobiety w ciąży: 85mg
- kobiety w czasie laktacji: 120mg
Podsumowując, witamina C to bardzo ważne dla zdrowia związek znajdujący się w wielu bardzo smacznych produktach. Dlatego też zadbajmy o świeży jadłospis – szczególnie w okresach wzmożonej zachorowalności na infekcje górnych dróg oddechowych.
ilustracja:
pixabay.com