Wapń – to warto wiedzieć

Wapń_5
4 min aby przeczytać artykuł

Wapń to podstawowy składnik układu kostnego. W ciele dorosłego człowieka jest go około 900-1300g (dla porównania u noworodka wapnia jest około 25-30g w całym ciele) i jest on związany głównie w postaci fosforanów i węglanów wapnia z kośćmi, zębami i paznokciami. Uważa się, że około 1% wapnia krąży po organizmie, a więc jest on w tzw. tkankach miękkich. 

Po co nam wapń?

Wapń pełni ważną rolę w organizmie człowieka. Przede wszystkim jest on głównym składnikiem kości, a więc dzięki niemu ciało człowieka ma oparcie w postaci całego szkieletu. Wpływa także na zmysł równowagi człowieka.

Ponadto wapń jest ważnym składnikiem zębów i zapewnia im odpowiednią  twardość.

Wapń_4Również wiele przemian metabolicznych nie odbyłoby się bez udziału wapnia np. aktywacja lub inaktywacja niektórych enzymów czy jako element strukturalny dla wybranych hormonów.

Wapń bierze też udział w przewodnictwie nerwowym, a także ma wpływ na kurczliwość mięśni, krzepnięcie krwi, a także może działać hipotensyjnie (tj. obniża ciśnienie tętnicze). Jest więc niezbędnym elementem do prawidłowej pracy mięśnia sercowego i układu naczyniowego.

Wapń zmniejsza również przepuszczalność błon komórkowych, ma wpływ na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej, a także wykorzystanie żelaza.

Źródła wapnia

Najbogatszym źródłem wapnia jest mleko i jego przetwory, a także drobne rybki, które spożywa się wraz ze szkieletem (np. szprotki i sardynki), warzywa strączkowe, grube kasze, pełnoziarniste pieczywo, warzywa liściaste (np. jarmuż), brokuły, niektóre orzechy i nasiona.

Najlepiej przyswajalny dla zdrowego człowieka są produkty mleczne. Wapń pochodzący z produktów roślinnych jest gorzej przyswajalny ze względu na obecność w produkcie fitynianów, kwasu szczawiowego i błonnika pokarmowego. W obecności cukru mlecznego – laktozy, a także fosforu w odpowiednich proporcjach i witaminy D3 składnik ten jest najlepiej wykorzystany. Wraz z wiekiem przyswajalność wapnia z pożywienia niestety się obniża.

Niedobór wapnia i jego konsekwencje

Wapń_2

Niedobór wapnia pociąga za sobą szereg niepokojących objawów. U dzieci będzie to krzywica i zaburzenia wzrastania, u młodzieży – obniżenie szczytowej masy kostnej, a u dorosłych – zmiękczenie kośćca prowadzące do osteoporozy i łatwiejszej podatności na złamania i pęknięcia. Brak wapnia wiąże się także ze słabszymi zębami i większą podatnością na powstawanie próchnicy.

Niedobór wapnia może także manifestować się tężyczką, której pierwszymi objawami mogą być: mrowienie warg, języka, palców, a także ból i skurcze mięśniowe. Długotrwały niedobór wapnia w diecie to także zwiększone ryzyko powstania nadciśnienia krwi.

Zbyt dużo wapnia?

Nadmierna podaż wapnia (3-4g dziennie) może być związana z pogorszeniem wchłaniania innych składników mineralnych – głównie żelaza, magnezu i cynku. Zbyt duże spożycie może być też skorelowane z powstawaniem kamieni nerkowych (szczególnie u osób z kamicą nerkową), upośledzać funkcje nerek, a także w jakimś stopniu zaburzać pracę serca. Dotyczy to jednak głównie osób, które nadmiernie suplementują dietę dodatkowymi preparatami z wapniem lub witamina D.

Przy normalnym spożyciu produktów spożywczych bogatych w wapń u zdrowych ludzi nie dochodzi do hiperkalcemii (wg badań spożycie rzędu 2,5g wapnia w codziennej diecie jest dobrze tolerowane).

Normy spożycia wapnia

Zalecane dziennie spożycie (RDA) wapnia (podane w mg) zmienia się w zależności wieku i płci:

Wapń_3

  • niemowlęta w pierwszym półroczu (wystarczające spożycie): 200
  • niemowlęta w drugim półroczu (wystarczające spożycie): 260
  • małe dzieci 1-3 lata: 700
  • dzieci 4-9 lat: 1000
  • dzieci i młodzież 10-18 lat: 1300
  • mężczyźni 19-50 lat: 1000
  • mężczyźni 51 lat i starsi: 1200
  • kobiety 19-50 lat: 1000
  • kobiety 51 lat i starsze 1200
  • kobiety w czasie ciąży i laktacji młodsze niż 19 lat: 1300
  • kobiety w czasie ciąży i laktacji starsze niż 19 lat: 1000

Czym się różni wapń od wapna?

W języku polskim bardzo często używamy tych pojęć zamiennie. Mają one jednak nieco inne znaczenie:

  • wapń to składnik mineralny, którego ilość jest różna dla różnych produktów spożywczych. Minerał ten jest w żywności związany różnymi formami chemicznymi.
  • wapno to węglan wapnia stosowany tradycyjnie w alergiach
ilustracja:

pixabay.com