TSH (hormon tyreotropowy) – to warto wiedzieć

2018-03-01

4 min aby przeczytać artykuł

Czym jest TSH? TSH to hormon tyreotropowy, produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej. Oznaczanie jego poziomu pozwala wstępnie zaobserwować nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy, co bywa sygnałem do dalszych badań, szczególnie oznaczenia poziomu fT4 i fT3.

Rola TSH w organizmie człowieka

Hormon tyreotropowy jest odpowiedzialny za regulację uwalniania tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Cały proces odbywa się na zasadzie stymulacji tarczycy do produkcji hormonów, jak sama nazwa wskazuje – „thyroid stimulating hormone”.

Mechanizm działania TSH i sprzężenie zwrotne z hormonami tarczycy

Co ciekawe wydzielanie TSH jest regulowane przez ujemną pętlę sprzężenia zwrotnego z hormonami tarczycy. Co to oznacza? Gdy występuje nadmiar hormonów, TSH ulegnie obniżeniu. I w drugą stronę – przy spadku poziomu hormonów, TSH wzrośnie.

Zależność ta jest wykorzystywana w diagnostyce, często bez dodatkowych parametrów, aby wstępnie zaobserwować lub wykluczyć zaburzenia w funkcjonowaniu hormonów tarczycy. Te z kolei mogą wskazać na jej nadczynność, niedoczynność, chorobę Hashimoto lub Gravesa-Basedowa i inne. W przypadku, gdy poziom TSH mieści się w granicach normy, zwykle rezygnuje się z oznaczania poziomu pozostałych hormonów. A jakie są normy?

Normy TSH

Photo by Asdrubal luna on Unsplash

Prawidłowy poziom TSH wciąż jest kwestionowany, a w szczególności jego górna granica. Przyjmuje się, że właściwy poziom mieści się w zakresie 0,2-0,4 mj./l do nawet 4,2-4,5 mj./l dla osób zdrowych, powyżej 14 roku życia. Normy ustalono na podstawie badań ochotników, jednak wyniki nie są charakterystyczne dla krzywej Gaussa (rozkładu normalnego), niejednokrotnie odgrywającej kluczową rolę w badaniach naukowych. Wciąż nie udało się dojść do konsensusu, jednak u kobiet ciężarnych, ze względu na rozwój płodu, warto mieć prawidłowe wartości na szczególnej uwadze – szczegóły znajdziesz w ostatnim akapicie.

Normy są zależne od wieku. Przekroczenie teoretycznej wartości prawidłowej w wieku starszym (powyżej 65 roku życia) może być korzystne i wiązać się ze zmniejszonym ryzykiem chorób serca, jednocześnie nie wpływając ujemnie na funkcje poznawcze i nie zwiększając częstotliwości występowania stanów depresyjnych.

Przyczyny i znaczenie odchyleń TSH powyżej i poniżej normy

Oznaczenie poziomu TSH nie jest bez wad – przy nieprawidłowościach w funkcjonowaniu tarczycy zmiana poziomu TSH nie jest na tyle dynamiczna, aby jednoznacznie wskazać jej aktualny stan. Tutaj z pomocą przychodzi oznaczenie poziomu fT4 i fT3. Przy założeniu, że dolegliwości i obserwacje, które skłoniły lekarza do zlecenia badania są stałe i występujące od dłuższego czasu, zwykle sam poziom TSH pozwoli wykluczyć kłopoty z tarczycą.

Niskie stężenie TSH najczęściej wiąże się z nadczynnością tarczycy, chociaż przyczyn może być więcej. Może wynikać ze stosowania niektórych leków czy bardzo podeszłego wieku. Poziom fT4 i fT3 przeważnie zaobserwujemy podwyższony, a gdy są w normie, wyniki mogą być podstawą do diagnozy subklinicznej (bezobjawowej) nadczynność tarczycy. Niskie stężenie TSH może wynikać z głodzenia się, niewydolności krążenia, ostrych stanów psychiatrycznych i innych – zapominając o tym bywa, że leczenie przyniesie więcej szkody, niż pożytku.

Wysokie stężenie TSH to w zasadzie niedoczynność tarczycy, choć nie zawsze. Analogicznie do nadczynności przy prawidłowym stężeniu pozostałych hormonów może wystąpić bezobjawowa niedoczynność tarczycy, choć szczególne znaczenie ma tu konkretnie oznaczenie fT4. Podwyższone TSH może być także wynikiem chorób nadnerczy, czy powrotu do zdrowia po infekcji.

TSH w ciąży

Photo by Suhyeon Choi on Unsplash

W trakcie ciąży normy TSH ulegają zmianie. Wartość nie powinna przekraczać kolejno 2,3 mj./l, 3,1 mj./l i 3,5 mj./l dla I, II i III trymestru ciąży. Jest to szczególnie istotny czas, kiedy należy monitorować poziom TSH. Zaobserwowano zależność między znacznie podwyższonym poziomem u kobiet w ciąży, a pogorszeniem rozwoju intelektualnego dzieci w wieku szkolnym. Mimo wszystko właściwy poziom nie zawsze będzie wystarczającym potwierdzeniem prawidłowego funkcjonowania tarczycy, dlatego gdy występują objawy i dolegliwości zasadne do oznaczenia poziomu fT3 i fT4 – warto je zrobić, a wyniki koniecznie skonsultować z lekarzem.