Testosteron – to warto wiedzieć
Czym jest testosteron? Testosteron jest hormonem charakterystycznym dla mężczyzn, choć i u kobiet odgrywa ważną rolę. Należy do grupy androgenów i produkowany jest głównie przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach. Mniejsze ilości są uzyskiwane przez jajniki, łożysko i korę nadnerczy.
Rola testosteronu i mechanizm działania w organizmie człowieka
U mężczyzn testosteron spełnia kilka zadań. Odpowiada za rozwój narządów płciowych, dzięki czemu ewolucja i przedłużenie gatunku jest możliwe. Bierze udział w produkcji plemników. W trakcie dojrzewania wpływa na pojawienie się owłosienia łonowego oraz twarzy. Z drugiej strony wpływa na łysienie.
Dzięki testosteronowi występuje charakterystyczna, niska barwa głosu. Mięśnie zyskują lepszą zdolność do rozwoju i wydolności, co daje mężczyznom predyspozycje i początkową przewagę nad kobietami, które w naturalny sposób rzadko będą w stanie osiągnąć takie same efekty sylwetkowe i wydolnościowe, jak mężczyzna.
Testosteron odpowiada za wzmacnianie kości. Niskie libido może być sygnałem jego niskiego poziomu.
U kobiet właściwy poziom testosteronu odpowiedzialny jest za libido, układ kostny. Co ważne, w przypadku jajników ich prawidłowa praca jest zależna nie tylko od poziomu testosteronu, ale jego stosunku do estrogenu.
Normy testosteronu
Różne laboratoria często wskazują odmienne normy, dlatego każdy wynik i tak warto skonsultować z lekarzem. Nie ma jednoznacznej dolnej granicy poziomu, jednak najczęściej przyjmuje się stężenie testosteronu całkowitego u mężczyzn w granicach 12-40 nmol/l. Z kolei u kobiet oczekiwany wynik jest kilkunastokrotnie niższy i mieści się w granicach 1-2,5 nmol/l.
Przyczyny i skutki odchyleń testosteronu powyżej i poniżej normy
Przyczyn nadmiernego poziomu testosteronu może być wiele. U kobiet często będzie to PCOS (zespół policystycznych jajników). Wpływ na niewłaściwy poziom hormonu mogą mieć u wszystkich niesprawne nadnercza, ich wrodzony przerost lub występowanie gruczolaka (zespół Conna), choroby tarczycy, cukrzyca.
Testosteron powyżej normy w pierwszej kolejności wpłynie na potęgowanie działań, za które odpowiada, a jak wiadomo – co za dużo, to niezdrowo. Mogą nastąpić niepożądane zmiany w układzie płciowym, nadmierny trądzik oraz łysienie. Znacząco wzrasta ryzyko chorób układu krążenia i raka prostaty. Na tym nie koniec – wzrasta poziom agresji i chęć do podejmowania ryzyka.
U kobiet nadmiar testosteronu jest szczególnie niepożądany. Wyjątkiem jest celowe zwiększanie jego poziomu celem podniesienia potencjału budowania masy mięśniowej w kulturystyce. Skutki uboczne są bardzo zauważalne. Występuje hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie ciała w miejscach charakterystycznych dla mężczyzn – na twarzy, plecach, klatce piersiowej, a także wzmożone owłosienie na ramionach i nogach. Łysienie na ogół jest typowe dla mężczyzn, jednak łysienie czołowe dosięga kobiety z nadmiernym poziomem testosteronu. Występuje ryzyko nadciśnienia, głos ulega obniżeniu, muskulatura wzrasta nawet u kobiet nieaktywnych fizycznie. Łechtaczka może się powiększać, a gdyby tego było mało występuje uciążliwy trądzik i charakterystyczne dla mężczyzn rysy twarzy.
Sterydy anaboliczno-androgenne (SAA) są pochodną testosteronu. Zmodyfikowany jeszcze intensywniej wpływa na przyrost siły i masy mięśniowej, jednak sterydy z grupy SAA, w przeciwieństwie do testosteronu, w większym stopniu uszkadzają wątrobę. Nie oznacza to jednak, że można bezkarnie przyjmować testosteron z zewnątrz, jeśli nie zostało to zlecone przez lekarza w przypadku stanów chorobowych.
Niedobór testosteronu również nie przyniesie niczego dobrego. Postępować będzie brak energii i chęci do życia. Libido zostanie znacząco obniżone. Wzrośnie częstotliwość występowania stanów depresyjnych i okresów obniżonej koncentracji.
Jak zwiększyć lub zmniejszyć poziom testosteronu?
Potrzeba zmniejszenia poziomu testosteronu to najczęściej trudność kobiet. U mężczyzn jego zbyt wysoki poziom często nie zostanie zauważony lub celowo zignorowany, gdyż gęsty zarost, nadmierne owłosienie i zwiększona muskulatura w naszej kulturze są pożądane, łysienie zostanie racjonalizowane genami lub płcią, a nadmierny trądzik niezdrowym trybem życia. Celem obniżenia testosteronu u kobiet najczęściej sięga się po tabletki antykoncepcyjne. Gdy kłopot jest poważniejszy, lub dotyczy mężczyzn, przyjmowane są leki sterydowe.
Jak możemy naturalnie zwiększyć poziom testosteronu?
W pierwszej kolejności należy unikać głodzenia się i zbyt niskiej podaży białka. Utrudnienie może być większe w przypadku niezbilansowanej diety wegetariańskiej i wegańskiej. Sen jest niezbędny, aby utrzymać poziom hormonu na właściwym poziomie. Jeśli cierpimy na nadwagę lub otyłość, obniżenie masy ciała korzystnie wpłynie na optymalne stężenie. Decydując się na sporty siłowe warto częściej decydować się ćwiczenia wielostawowe, zamiast izolowanych. Dodatkowo korzystnie wpłynie większy ciężar, co przekłada się na mniejszą ilość powtórzeń w serii. W ostateczności można okresowo suplementować ZMA, czy tribulus terrestis.
Ryzyko stosowania testosteronu w kulturystyce
Gorzej, jeśli poziom jest właściwy, jednak kulturyści, częściej mężczyźni, przyjmują go z zewnątrz. W dłuższej perspektywie pojawia się ryzyko zahamowania naturalnego wytwarzania testosteronu przez organizm. Jest to naturalny mechanizm adaptacyjny, bo skoro coś jest dostarczane z zewnątrz, po co to wytwarzać?
ilustracja:
pixabay.com