Sód i jego rola w organizmie człowieka

Jon sodowy występuje w organizmie głównie w płynach pozakomórkowych (około 90-95%), reszta związana jest w układzie szkieletowym i traktowana jest jako rezerwa. 

Rola sodu

Rola sodu w organizmie jest dość złożona, gdyż wraz z chlorkami reguluje ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych, utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową organizmu, a także działa ochronnie przed nadmierną utratą wody z ciała. Szacuje się, że 8g sodu potrafi zatrzymać 1 litr wody.

Ponadto sód ma wpływ na prawidłową pracę mięśni, a także nerwów, bierze udział w transporcie składników odżywczych (witamin, cukrów, aminokwasów) ze światła jelita do krwioobiegu. 

Sam sód wchodzi w skład enzymu ATP-azy Na/K, który ma na celu uwolnienie energii do różnych procesów komórkowych. Sód jest też składnikiem kwasu solnego będącego w żołądku.

Za dużo sodu

Zbyt duże spożycie sodu, a więc de facto soli kuchennej lub innych związków zawierających sód np. popularny wzmacniacz smaku i zapachu – glutaminian sodu może powodować nadciśnienie tętnicze, które w rezultacie może prowadzić do zawału serca czy wylewu krwi do mózgu. Ponadto zbyt duża podaż sodu z dietą ma związek z powstawaniem raka żołądka i prawdopodobnie – rakiem przełyku.

Najnowsze badania pokazują, że zbyt duże spożycie sodu związane jest także z kamicą nerkową, osteoporozą, astmą, a nawet z demencją. Obserwacje pokazują także, że zbyt duży udział sodu w diecie może być związany z większym ryzykiem powstawania nadwagi i otyłości.

Za mało sodu

Sód występuje naturalnie w żywności i jego niedobór w organizmie spotyka się bardzo rzadko. Z reguły związany jest ze stanem chorobowym np. utratą sodu wraz z biegunką, wymiotami czy podczas nadmiernej potliwości. Niedobór sodu w organizmie zdarza się u sportowców (szczególnie amatorów), których dyscypliny związane są z dużą utratą elektrolotów podczas treningów czy zawodów (sprzyja temu też wysoka temperatura powietrza).

W leczeniu np. nadciśnienia stosuje się leki moczopędne, które także powodują utratę sodu z organizmu. Dlatego też przyjmuje się je pod kontrolą lekarza.

Stany obrzękowe i różnego rodzaju schorzenia nerek także mogą prowadzić do zaburzenia równowagi elektrolitowej, w tym do zbyt małej ilości sodu w płynach pozakomórkowych.

Efektem zbyt małej ilości sodu w organizmie może być: ból głowy, zaburzenia orientacji, nudności, wymioty, brak łaknienia.

Źródła sodu

Głównym źródłem sodu jest oczywiście sól kuchenna (chlorek sodu), a także produkty mocno solone np. orzeszki, chipsy, ryby wędzone czy chociażby ser żółty. Sól znajdziemy także w wielu produktach słodkich np. w płatkach śniadaniowych, ketchupie, ale także w pieczywie itd. Dlatego też warto ograniczać (lub jeszcze lepiej – całkowicie wyeliminować) dosalanie potraw np. pomidora na kanapce czy surówkę z ogórków. W aktualnej piramidzie zdrowia symbol solniczki został przekreślony. 

5 kroków do 5 gramów

Polscy i światowi eksperci coraz częściej mówią o szkodliwości spożywania zbyt dużej ilości soli. Powstało wiele programów, które mają na celu ograniczenia soli do max 5g dziennie, a więc do ilości, która jest górną granicą normy. Program 5 kroków do 5 gramów to proste zalecenia łatwoczytelne dla każdego: 

• przed spożyciem płucz warzywa konserwowe, spożywaj więcej świeżych
• stopniowo zmniejszaj dodatek soli do potraw – a czasem przyzwyczaisz się do mniej słonego smaku
• aby podkreślić smak potraw wykorzystuj przyprawy, zioła, sok z cytrusów i czosnek
• nie stawiaj na stole solniczki
• czytaj etykiety i wybieraj te z mniejszą ilością soli

Zapotrzebowanie na sód

Zapotrzebowanie na sód jest bardzo zmienne i w dużej mierze zależy od potliwości, warunków pogodowych, a w szczególności temperatury powietrza oraz stanu zdrowia itd. Według norm zapotrzebowanie na poziomie wystarczającego spożycia to: 

• dzieci 1-3: 750mg
• dzieci 4-6: 1000mg
• dzieci 7-9: 1200mg
• dzieci 10-12: 1300mg
• młodzież: 13-18: 1500mg
• kobiety i mężczyźni 19-50: 1500mg
• kobiety i mężczyźni 51-61: 1400mg
• kobiety i mężczyźni 66-75: 1300mg
• kobiety i mężczyźni po 75: 1200mg
• kobiety w ciąży i karmiące: 1500mg

ilustracja:

pixabay.com