Przemiana materii – metabolizm

2019-09-26

3 min aby przeczytać artykuł

Przemianę materii należy rozpatrywać w dwóch aspektach: podstawowa przemiana materii (PPM), a także całkowita przemiana materii (CPM).

Podstawowa a całkowita przemiana materii

PPM to poziom przemian metabolicznych, które dostarczają energii niezbędnej do podstawowych funkcji życiowych np. oddychania, trawienia, pracy mięśni sercowego itd.

Całkowita przemiana materii to PPM powiększona o aktywność fizyczną (nie chodzi tu jednak wyłącznie o aktywność sportową, ale jakąkolwiek np. to, że wstaniemy z łóżka i pójdziemy do łazienki), procesy trawienne i termogenezę poposiłkową (w praktyce jednak w przypadku zdrowych osób PPM zwiększa się jedynie o współczynnik aktywności fizycznej).

Dodatkowo, jak łatwo się domyślić – kobiety w ciąży czy w trakcie laktacji mają znacząco większą przemianę materii związaną z dodatkowymi zadaniami przed jakimi staje organizm. Normy żywienia dokładnie szacują jakie grupy populacji ile mniej potrzebują energii, a także o ile należy zwiększyć PPM w przypadku ciąży czy laktacji.

Jak obliczyć PPM?

Jest wiele metod na obliczenie podstawowej przemiany materii osób dorosłych. Do najpowszechniejszych należą wzory Harrisa-Benedicta:

dla kobiety: PPM= 665,09+9,56x m.c. (kg) + 1,85 x wzrost (cm) – 4,67 x wiek (lata)
dla mężczyzny: PPM= 66,47 + 13,75x m.c. (kg) + 5 x wzrost (cm) – 6,75 x wiek (lata)

Warto wiedzieć, że u zdrowej osoby PPM to 45-75% całkowitego wydatku energetycznego.

Jak obliczyć CMP?

Całkowita przemiana materii zależna jest głównie od aktywności fizycznej. Dlatego też, po ustaleniu PPM, należy PPM pomnożyć przez tzw. współczynnik PAL, gdzie:

osoby mało aktywne: CMP= PPM x 1,4 (do 1,69)
osoby umiarkowane aktywne: CMP= PPM x 1,7 (do 1,99)
osoby bardzo aktywne: CMP= PPM x 2 (do 2,4)

Czy można przyśpieszać/spowolnić przemianę materii?

Różnice w przemianie materii pomiędzy różnymi ludźmi wynikają głównie z zawartości większej bądź mniejszej beztłuszczowej masy ciała (a w tym głównie chodzi o mięśniową masę ciała). Mówiąc prościej, czym więcej masz mięśni, tym szybszą przemianę. Dlatego też można po części wyjaśnić, dlaczego osoby starsze mają wolniejszy metabolizm – z wiekiem (najczęściej) spada ilość mięśni w organizmie.

Z tego też powodu sportowcy i osoby aktywne na co dzień mogą zjeść więcej bez konsekwencji pojawienia się dodatkowych kilogramów.

Głodówki i zbyt restrykcyjne diety powodują obniżenie się nie tylko tkanki tłuszczowej, ale także masy mięśniowej i to właśnie ten spadek zmniejsza tempo metabolizmu.

Warto jeszcze zahaczyć o saunowanie. Sesja w saunie może na chwilę zwiększyć przemianę materii, ale jest to wyłącznie związane z tym, że serce szybciej bije, mięśnie oddechowe bardziej pracują, a także skóra obficie się poci. Nie powoduje to jednak na tyle dużego przyśpieszenia metabolizmu, aby mówić tu o tym, że sauna odchudza.

Sytuacje szczególne

Istnieją oczywiście sytuacje, iż przemiana materii ulega zaburzeniu związanym z chorobami. Przykładowo, w czasie choroby przebiegającej z gorączką – uważa się, że na każdy stopień powyżej 36,6st.C PPM zwiększa się o 12%.

Nadczynność tarczycy potrafi być związana z olbrzymim (nawet 100%) zwiększeniem się poziomu metabolizmu, a niedoczynność z obniżeniem (do max 30%). Choroby onkologiczne w wielu przypadkach także związane są z przyśpieszonym metabolizmem, stąd pierwszym symptomem jest niezamierzona utrata masy ciała.