Jod i jego ważne funkcje

Jod to pierwiastek chemiczny w grupy 17 w układzie okresowym. W naturze najczęściej występuje w glebie, wodzie, a także w powietrzu blisko mórz i oceanów. Szczególnie dużo jodu unosi się w powietrzu podczas sztormów.

Po co nam jod?

Jod jest elementem budulcowym hormonów tarczycy, a więc tyroksyny i jej aktywnej formy – trójjodotyroniny. Tarczyca z kolei odpowiedzialna jest za szereg funkcji w organizmie, począwszy od prawidłowej pracy układu nerwowego, a w tym mózgu, przez układ mięśniowy, krwionośny, a nawet nerek. Dzięki prawidłowej pracy tarczycy m.in. łatwiej jest utrzymać należną masę, a także prawidłową temperaturę ciała.

Źródła jodu

W latach 60-tych w Polsce zaczęto masowo i regularnie jodować sól. Od tego czasu to właśnie sól jest ważnym źródłem jodu. Oprócz tego jod znajdziemy w rybach morskich (szczególnie dużo jest go w dorszu) czy owocach morza. Nieco jodu znajdziemy także w nabiale i jajach.

Co ciekawe i szczególnie ważne dla osób chorujących na niedoczynność tarczycy, przyswajanie jodu hamują warzywa takie, jak kalafior, brukselka, kapusta, a nawet orzeszki ziemne. Wszystko to za sprawą m.in. glikozydów. Podczas gotowania warzyw z rodziny krzyżowych (a więc kapustny i jej biologicznych krewnych) glikozydy w dużym stopniu ulegają zniszczeniu. Należy jednak gotować te warzywa w dużej ilości wody, bez przykrywki. 

Od jakiegoś czasu dostępne są także wody mineralne wzbogacone w jod. 

Gdy za dużo jodu

Zbyt duże spożycie jodu u zdrowej osoby spotyka się bardzo rzadko i z reguły związane są ze zbyt dużą ilością przyjmowanych suplementów diety np. poprzez wypijanie płynu Lugola. Na nadmiar jodu z produktów spożywczych bardziej są narażone osoby, u których została zdiagnozowana np. choroba Hashimoto. Wówczas ilości uznane populacyjnie za bezpieczne mogą być zbyt duże. 

Nadczynność tarczycy związana z nieprawidłową ilością jodu w organizmie charakteryzuje się m.in. niezamierzonym ubytkiem masy ciała, pobudliwością nerwową, a także biegunkami. 

Jod w czystej postaci jest toksyczny dla człowieka.

Gdy za mało jodu

Zbyt małe wysycenie organizmu jodem związane jest z powstawaniem niedoczynności tarczycy, która z kolei wiąże się z tendencją do niepożądanych przyrostów masy ciała, uczucia chłodu, suchością skóry. Długotrwały niedobór jodu może powodować powiększanie się tarczycy, a tym samym powstawania wola. 

Szczególnie niebezpieczny jest niedobór jodu w okresie ciąży, gdyż może być związany z uszkodzeniami w obrębie układu nerwowego dziecka, a także z większym ryzykiem poronienia. 

U dzieci niedobór jodu może się wiązać ze spowolnionym wzrastaniem, a także opóźniony rozwojem psychicznym. 

Normy jodu

Normy na poziomie wystarczającego spożycia (IA) kształtują się następująco (dane w mikrogramach):

• niemowlęta do pół roku: 110
• niemowlęca w drugim półroczu życia: 130
• dzieci 1-6 lat: 90
• dzieci 7-9 lat: 100
• dziewczęta i chłopcy 10-12 lat: 120
• młodzież i dorośli (kobiety i mężczyźni):  150
• kobiety w czasie ciąży: 220
• kobiety w czasie laktacji: 290

Wprowadzając ryby morskie i owoce morza do diety, a także nieco wody wzbogaconej w jod, najłatwiej jest zbilansować dietę w ten składnik mineralny. Sól natomiast – nawet jodowana – powinna być ograniczana. Aktualna piramida zdrowego żywienia ma przekreślony symbol solniczki. Oznacza to, że powinno się ją maksymalnie ograniczać, zastępując ziołami, innymi przyprawami, czy sokiem z cytryny.

Ilustracja:

pixabay.com