Dieta bezglutenowa – w jakich chorobach niezbędna?
Dieta bezglutenowa to dieta, która zakłada wyłączenie z jadłospisu glutenu. Gluten to frakcja białek występująca w zbożach takich, jak pszenica (a także jej dawne odmiany takie, jak orkisz, kamut, płaskurka), żyto, jęczmień, pszenżyto, owies (chyba, że jest specjalnie oczyszczany z odpowiednim atestem), a także wszystkie produkty z ww. zbóż lub z ich dodatkiem.
Dieta bezglutenowa- ogólne informacje
Dietę bezglutenową muszą stosować przede wszystkim osoby chore na celiakię (glutenozależną chorobę trzewną). Dla tej grupy pacjentów nawet niewielkie ilości glutenu są bardzo szkodliwe, gdyż powodują zanik kosmków jelitowych, a przez to m.in. ograniczenie przyswajania składników odżywczych i związane z tym implikacje.
Żelazną zasadą dla chorych na celiakię jest całkowita eliminacja zbóż glutenowych. Osoby takie muszą wnikliwie analizować etykiety produktów lub wybierać te atestowane (z symbolem przekreślonego kłosa), aby nie dopuszczać do spożywania nawet niewielkich ilości białek glutenowych.
Dieta bezglutenowa stosowana jest także w przypadku nieceliakalnej nadwrażliwość na gluten (etiologia jak do tej pory nie jest wyjaśniona). Objawami tejże nietolerancji mogą być: niewyjaśnione bóle brzucha, głowy, biegunki, zaparcia, wzdęcia, uczucie ciągłego zmęczenia, obniżenie płodności, a nawet objawy skórne czy nadpobudliwość. Bardzo trudno jest jednoznacznie stwierdzić nietolerancję na gluten.
Inne jednostki chorobowe związane z glutenem to: choroba Durhinga, ataksja glutenozależna, alergia na pszenicę, anafilaksja zależna od pszenicy indukowana wysiłkiem fizycznym, a nawet astma piekarzy.
Wady i zalety diety bezglutenowej
Do największych wad stosowania diety bezglutenowej należy z pewnością to, że nie można sobie pozwolić na „wakacje” od diety. Niezależnie od tego czy jesteśmy w domu, czy na wakacjach osoba chorująca na celiakię musi przestrzegać sztywno zasad diety bezglutenowej.
Gluten może pojawić się w produktach, w których w ogóle nie spodziewamy się jego obecności np. proszku do pieczenia, napojach mlecznych z dodatkiem słodu jęczmiennego, ale także w piwie ze słodem jęczmiennym czy nawet w sosie sojowym czy kostkach rosołowych.
Zaletą diety bezglutenowej jest konieczność kreatywności w kuchni. Bardzo często okazuje się, że stosując dietę bezglutenową sięgamy po różne produkty spożywcze np. makarony z warzyw strączkowych np. makaron sojowy, makaron z grochu, a także częściej sięgamy po orzechy. Na diecie bezglutenowej z reguły spożycie słodyczy także jest mniejsze. Jest to niewątpliwa korzyść zdrowotna.
Zboża bezglutenowe
Do najpopularniejszych zbóż bezglutenowych należą: ryż, gryka, proso, kukurydza, amarantus, komosa ryżowa, teff, sorgo. Na ich bazie można przygotować większość wypieków – zarówno tych słodkich, jak i wytrawnych. W diecie bezglutenowej można także wykorzystać mąki, makarony czy wypieki z mąk takich jak: sojowej, kokosowej, kasztanowej, z ciecierzycy czy fasoli. Dzięki tym produktom jadłospis jest łatwiej urozmaicić, co jest szczególnie ważne właśnie w dietach bezglutenowych.
Na rynku obecne są także produkty gotowe bezglutenowe np. do samodzielnego wypieku, a także proszki do pieczenia, mieszkanki przypraw, wafle ryżowe itd. Wszystko to można wykorzystywać na co dzień w dietach z ograniczeniami białek glutenowych.
Ryzyko stosowania diety bezglutenowej
W ostatnim czasie pojawia się moda na niezasadne stosowanie diety bezglutenowej. Zbadano, że w USA 31% respondentów stosujących dietę bezglutenową robi to z powodów obecnej mody. Wiele osób wierzy w to, że ograniczając jedynie zboża glutenowe zredukują masę ciała, będą zdrowsi i pełni sił witalnych.
Dietę bezglutenową proponuje się także chorym na autyzm, choroby autoimmunizacyjne (np. chorobę Hashimoto), w chorobie Addisona i w wielu innych. Jednak we wszystkich tych przypadkach nie ma potrzeby „na wszelki wypadek” eliminować frakcji glutenowych. Konieczna jest dokładna diagnostyka np. w kierunku celiakii. Warto wspomnieć, że aktualnie trwają dokładne badania czy gluten może mieć znaczący wpływ na ww. jednostki chorobowe. Jak do tej pory nie udowodniono takowej zależności.
Wprowadzając bezzasadnie ograniczenia dietetyczne bardzo często można spowodować niedobory pokarmowe zarówno w strukturze makroskładników, jak i mikroskładników. Dieta bezglutenowa to także najczęściej dieta uboższa w błonnik pokarmowy, którego brak może powodować trudności z wypróżnianiem.
Można natomiast rozważyć ograniczenie spożycia zbóż oczyszczonych, a w szczególności wszechobecną pszenicę. Można ją zastąpić orkiszem, owsem, gryką i to faktycznie może przynieść pozytywny efekt w poprawie samopoczucia.
ilustracja:
pixabay.com